با سلام و ضمن تشکر از شما جهت صرف وقت و مطالعه نوشتار
سوال اول شما: آیا استفاده از سند تعهد پرداخت می تواند زمان و هزینه های تامین مالی را برای کسب و کارهای کوچک کاهش دهد یا موانع جدیدی ایجاد خواهد کرد؟
اعتبار اسنادی داخلی ریالی ابزار پرداخت مناسبی برای کسب و کارهای کوچک محسوب نمی شود. با این وجود طبق تبصره ذیل ماده 44 فصل هفتم دستورالعمل اعتبار اسنادی داخلی ریالی، واگذاری سند تعهد پرداخت بین حلقههای زنجیره تامین به منظور خرید نهاده و مواد اولیه در رابطه با کالاهایی که بر اساس ضوابط و مقررات مربوطه ملزم به ارائه صورتحساب الکترونیکی میباشند، امکان پذیر است.
لذا کسب و کارهایی که در زمین تامین نهاده و مواد اولیه با شرایط فوق فعال هستند میتوانند بابت فروش مدتدار کالاهای خود نسبت به قبول واگذاری سند تعهد پرداخت صادره از سوی بانکهای ذیربط (مقرر در دستورالعمل) اقدام نمایند. بدیهی است واگذاری با لحاظ موازین مندرج در ماده 44 دستورالعمل ضروری است تا شرط پرداخت مشروط مطالبه ارائه شده به بانک متعهد از سوی اشخاص ثالث و دارنده سند محقق گردد.
در صورت انجام واگذاری به شرح فوق، دارنده سند تعهد پرداخت، تعهد پرداخت قطعی و غیر قابل برگشت یک بانک را بابت پرداخت در سررسید در دست دارد که میتواند آن را نگهداری و راسا در سررسید از بانک متعهد مطالبه نماید و یا اینکه نسبت به مذاکره و توافق با بانک خود و یا هر بانکی دیگر (شامل بانک صادر کننده سند تعهد)، نسبت به تنزیل آن تا قبل از سررسید و دریافت ارزش اسمی به کسر هزینه تنزیل و با واگذاری/انتقال سند به آن بانک اقدام نماید.
تنزیل این گونه سندها در قالب تسهیلات اعطایی عقد خرید دین با نرخ 23 درصد به جهت واگذاری سند به بانک تنزیل کننده، عموما هزینههای بانکی شامل هزینه تامین وثایق، تضامین، رهینه و … به مراتب کمتری دارد.
این سند از نظر تعهدی مشابه سفته و به نوعی یک تعهد پرداخت مستقل و غیر قابل برگشت بانک است که قبول مینماید وجهی را با شرایط مندرج در متن سند بپردازد.
از آن جا که نهاد بانک یک نهاد معتبر است و منطقا قصور در تعهدات آن به طور معمول متصور نیست، میتواند به ذی نفع آن (ذی نفع اعتبار اسنادی) و یا دارندگان قانونی آن (که با شرایط دستورالعمل سند به آنها واگذار شده) از وصول وجه در سررسید اطمینان 100 درصدی اعطا نماید. لذا به نظر نمیرسد مانعی در فعالیتهای اقتصادی ایجاد کند و تا حدودی اطمینان بخشی به وصول مطالبات مدتدار تجار را تسهیل خواهد کرد. با این وجود جهت ایجاد یک سند تعهد پرداخت با پوشش کامل قانونی و حقوقی استفاده از ابزار پرداخت مناسب یعنی اعتبار اسنادی با شرط قبولی و بهره گیری از سند تجاری مرسوم و متداول در فعالیتهای تجاری یعنی برات و کشیدن آن توسط متعهد اصلی یعنی فروشنده کالای موضوع اعتبار اسنادی و قبولی نویسی بانک به عنوان براتگیر جهت پرداخت در سررسید به فروشنده یا به حواله کرد ایشان، بسیاری از موارد نانوشته در دستورالعمل نظیر مبحث واگذاری و انتقال و … را تحت قوانین موجود خصوصا قانون تجارت پوشش خواهد داد.
سوال دوم : چگونه بانکها میتوانند با استفاده از این سند، ریسک های مرتبط با تامین مالی را مدیریت کنند واز سوء استفاده های احتمالی جلوگیری نمایند؟
ریسک بانکها عمدتا ریسک قصور تسهیلات گیرنده در بازپرداخت تسهیلات بانک، ریسک عدم کفایت وثایق و تضامین، ریسک عدم پوشش کافی قراردادها از نظر حقوقی است. در هر حال از آنجا که عقد خرید دین بابت تنزیل سند تعهد پرداخت تجویز شده معمولا بانک با شرط واگذاری/انتقال عواید سند تعهد پرداخت، که تنزیل آن را انجام می دهند در واقع سفته ها و قبولی نویسیهای بانکها و موسسات مالی دیگر را به عنوان تضمین نقد میپذیرند و در سررسید پس از وصول آنها تسهیلات اعطایی خود را تسویه مینمایند. از این نظر ریسک عدم بازپرداخت تسهیلات اعطایی به جهت اینکه متعهد سند وثیقه یک موسسه مالی معتبر است بسیار ناچیز است. از طرفی تسهیلات خرید دین و عمل تنزیل به کسر ارزش اسمی صورت میپذیرد و ارزش سند در سررسید اصل و سود تسهیلات بانک را تسویه مینماید لذا ریسک دیرکرد و یا غیر جاری شدن تسهیلات نیز در عمل ناچیز و بسیار محدود است
در دستورالعمل صدور سند تعهد پرداخت، واگذاری آن، تنزیل، پرداخت و تسویه آن با ثبت و اخذ تاییدیه و ثبت وقایع مالی ناشی از این افعال در سامانه سپام مقرر گردیده ضمن آن که ایجاد هرگونه تعهد پرداخت و یا اعطای تسهیلات منوط به اخذ نظریه ارکان اعتباری و استعلام از سامانههای مربوطه و انجام کنترلهای ناظر بر فرآیند اعتبار اسنادی داخلی در فصل دهم مقرر گردیده است. لذا به نظر می رسد در صورتی که دستورالعملهای داخلی بانکها مراحل اجرایی این فرایند را بدرستی شناسایی، مدون و مقرر نمایند احتمال سوء استفاده تا حدود بسیاری بسیار ناچیز خواهد بود.
امید است توضیح و پاسخ داده شده کفایت لازم را داشته باشد .
رعنا بنی حبیب