تصور کنید در حال رانندگی هستید و به یک چهارراه میرسید که چراغراهنمای آن رنگ سبز را نشان میدهد، از آن رد میشوید و …. بوووووم! بله! تصادف! خودرویی از سمت دیگر چهار راه با شما برخورد میکند. چراغراهنمای آن سمت خراب بوده و چیزی نشان نمیداده است.
مسئول حادثه کیست؟ شما که با اعتماد به چراغسبز از چهارراه رد شدهاید؟ او که از چراغ راهنمای خراب عبور کرده است؟ و یا راهنمایی و رانندگی؟
در این پرونده، مالکین هر دو خودرو، راهنمایی و رانندگی را مسبب حادثه میدانند و برای جبران زیان وارده دعوایی در دادگاه مطرح میکنند. اما دادگاه راهنمایی و رانندگی را مسئول ندانست. چرا؟
در نظام حقوقی این مطالعه موردی، مانند اکثر کشورها و البته کشور ما، اصولاً جبران خسارت منوط است به اثبات رابطه سببیت بین خسارت به وجود آمده با عمل نامشروع کسی که از او جبران خسارت خواسته شده است. (دادنامه شماره ۱۴۰۰۶۸۳۹۰۰۱۳۸۷۶۴۵۵ مورخ ۱۴۰۰/۰۸/۲۴ – شعبه محترم ۱۰۲ دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی عدالت تهران) بهعبارت دیگر اصل بر این است: برای این که کسی را در دادگاه محکوم به جبران خسارت کنید بایستی ثابت کنید خسارتی که متحمل شدهاید ناشی از تقصیر اوست. بار اثبات این تقصیر بر عهده شماییست که خسارت میخواهید.
میدانیم هر اصلی استثنایی دارد. در موارد محدودی قانونگذار این بار اثبات را از دوش زیاندیده برداشته است و برخلاف اصلی که بیان شد، تقصیر را برای مسببِ زیان مفروض دانسته است. در این موارد قانون میگوید فرض این است که مسبب مقصر است، اگر نیست خلافش را ثابت کند؛ مانند مسئولیت کارفرما در مقابل کارگر در حوادث ناشی از کار یا ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی: «هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام میدهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد، ضامن دیه است مگر آن که عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا….». البته با اخذ برائت و رضایت و … قبل از مداخلات پزشکی، مسئله دستخوش تغییر میشود که بررسی آن در حوصله این یادداشت نمیگنجد. من هم کمی خسته شدهام و شما بزرگواران هم به خوبی متوجه منظور شدهاید.
خلاصه آن که در این مطالعه موردی دادگاه معتقد است، همه باید مراقبت کنند تا از اموالشان به کسی زیان نرسد و هر کس باید خسارتهای ناشی از اموال خود به دیگران را بپذیرد؛ اما این بهتنهایی برای کنار زدن اصل قانونی مسئولیت مبتنی بر تقصیر کافی نیست. دادگاه این طور میبیند که همیشه برای محکوم کردن شخصی به جبران خسارت، وجود تقصیر و این که زیان به وجود آمده ناشی از آن تقصیر است لازم است و استثنایی که بیان کردیم اصل اساسی مسئولیت مبتنی بر تقصیر را زیر سؤال نمیبرد، بلکه تنها بار اثبات را از دوش مدعی بر میدارد.
نهایتاً دادگاه حادثه را ناشی از تقصیر راهنمایی و رانندگی نمیداند تا او را محکوم به جبران این خسارت کند. به بیان دیگر علت تصادف را خرابی چراغ تشخیص نمیدهد، هرچند که مسئولیت صحیح کار کردن چراغ بر عهده راهنمایی و رانندگی بوده است.
نظر شما چیست؟
آیا شما راهنمایی و رانندگی را مسئول خسارت وارده میدانید؟
اگر به دلیل خرابی چراغ راهنمایی تصادف کنید به فکر مطالبه خسارت از آن مرجع میافتید؟
منبع:
Thomas Kadner Graziano, Andrew Tettenborn, Christopher Booth, Mo – Comparative Tort Law_ Cases, Materials, and Exercises (2018, Routledge) – libgen.li