تصور کنید شب تاریکی است، شبکه برق شلوغ شهر به دلیل طوفان شدیدی ازکارافتاده و شهر برای مدت طولانی در خاموشی کامل فرورفته است. در این میان برای یک فروشگاه بزرگ مواد غذایی چه اتفاقی می‌افتد؟ چقدر مقدار مواد غذایی فاسد می‌شود؟ چه زیان تجاری به فروشگاه وارد می‌شود؟
در سال ۱۹۷۷ به دنبال وقوع دو صاعقه به فاصله ۱۸ دقیقه، خاموشی وسیعی در نیویورک اتفاق می‌افتاد و برق فروشگاه زنجیره‌ای به مدت ۲۵ ساعت خاموش می‌شود. مالک فروشگاه تصمیم می‌گیرد شرکت ادیسون که مسئول تأمین برق است را به دادگاه بکشاند. او معتقد است چندین کوتاهی شرکت در مدیریت بحران باعث این وضعیت شده است.
شاکی ادعا کرد که چند عمل سهل‌انگارانه شرکت ادیسون منجر به وقوع خاموشی شده بود. شاکی وجود چندین شرایط تحت کنترل شرکت برق را مطرح و اثبات کرد که در خاموشی نهایی مؤثر بودند. از جمله:
قطع بی‌مورد منابع برق: ادعا شد که چندین منبع برق بدون دلیل موجه در شب خاموشی ازکارافتاده بودند، از جمله خط عبور برق هادسون – فراگوت و نیروگاه هند پوینت ۲.
غیرقابل‌استفاده بودن توربین‌های گازی: به نظر می‌رسید که توربین‌های گازی که برای استفاده در ساعات اوج مصرف نگهداری می‌شدند، در زمان خاموشی به دلیل فرستادن تکنسین‌ها به خانه، غیرقابل‌استفاده بودند.
نگهداری و بازرسی ناکافی: شرکت برق نتوانسته بود به‌درستی برخی از رله‌ها و قطعات مدار را نگهداری و بازرسی کند.
حفاظت ناکافی در برابر صاعقه: ادعا شد که شرکت برق اقدامات کافی برای محافظت از برج‌ها و خطوط انتقال در برابر صاعقه انجام نداده است.
مدیریت نادرست هنگام بحران: مدیر سیستم در شب خاموشی، واکنش مناسبی به بحران نشان نداده بود و شرکت برق به دلیل این که کسی را که تجربه، دانش و تخصص لازم برای انجام کامل وظایفش نداشته را در این موقعیت حساس، منصوب کرده بود مسئول است.
داستان ادامه یافت و دادگاه موضوع را به هیئت‌منصفه ارائه کرد تا درباره مسئولیت شرکت برق نظر بدهند. در نهایت، هیئت‌منصفه به این نتیجه رسید که اقدامات شرکت برق مصداق «سهل‌انگاری فاحش» است و باید به مالک فروشگاه خسارت بپردازد. دادگاه شرکت ادیسون را به پرداخت مبلغ ۴۰ هزار دلار در حق فروشگاه زنجیره‌ای محکوم کرد. این حکم توسط دادگاه تجدیدنظر نیز تأیید شد.
در این پرونده، موضوع اصلی این است که آیا شرکت برق باید به‌خاطر خساراتی که به فروشگاه زنجیره‌ای وارد شده، مسئول شناخته شود یا نه. دو نوع مسئولیت را می‌توان برای بررسی این مسئله در نظر گرفت:
۱.مسئولیت قراردادی:
– اگر بین فروشگاه و شرکت برق یک قرارداد وجود داشته باشد که طبق آن شرکت برق موظف باشد همیشه برق را تأمین کند، در صورت قطع برق و آسیب‌دیدن فروشگاه، شرکت برق باید خسارت را جبران کند. اما در این ماجرا، بیشتر بحث روی این است که شرکت برق در مدیریت بحران و انجام وظایفش کوتاهی کرده، نه اینکه قراردادی بینشان بوده باشد.
۲. مسئولیت قهری:
– در این نوع مسئولیت، حتی اگر قراردادی هم وجود نداشته باشد، اگر شرکت برق به دلیل بی‌احتیاطی یا سهل‌انگاری باعث قطع برق و ضرر به فروشگاه شده باشد، باز هم باید خسارت را جبران کند. در این پرونده، دادگاه به این نتیجه رسید که شرکت برق به وظایفش درست عمل‌نکرده و به همین دلیل باید ضررهای وارد شده به فروشگاه را جبران کند.
آن چه خواندیم روایت یک ماجرای واقعی از کشوری دور است. اما ببینیم اگر این اتفاق در ایران می‌افتاد مسئله چطور پیش می‌رفت؟
اگر چنین اتفاقی در ایران رخ دهد، دو حالت مشابه در قانون وجود دارد:
۱.مسئولیت قراردادی:
– اگر قراردادی بین فروشگاه و شرکت برق وجود داشته باشد و شرکت برق نتواند به تعهداتش عمل کند، طبق قانون ایران، شرکت برق باید خسارت را جبران کند، مگر اینکه ثابت کند علت قطعی برق چیزی بوده که از کنترل او خارج بوده است.
۲. مسئولیت قهری:
– حتی اگر قراردادی وجود نداشته باشد، اگر شرکت برق به دلیل سهل‌انگاری یا بی‌توجهی باعث خسارت به فروشگاه شده باشد، طبق قانون مسئولیت مدنی ایران، شرکت برق باید خسارت را جبران کند.
بنابراین، چه در آمریکا و چه در ایران، اگر شرکت برق نتواند نشان دهد که قطع برق به دلیل عواملی بوده که از کنترل او خارج بوده، و یا اگر سهل‌انگاری او ثابت شود، باید خسارت‌های وارد شده به فروشگاه را جبران کند.
منبع:
Food Pageant v. Con Edison, 58 N.Y.2d 108 (Court of Appeals of New York 1981)
